Coraz większa ilość budowanych domów i popularne obecnie w Polsce budowanie przydomowych oczyszczalni ścieków z rozsączem w gruncie ma w tle pewne zagrożenia dla stabilności naszego domu.
Jednym z nich jest osiadanie zapadowe lessów. Czy projektując budowę domu na własnej działce zastanawiamy się czy w podłożu występują lessy???
Czy w podłożu występują lessy?
Z reguły nie bo też nie musimy się na tym znać.
A właśnie Lessy znajdujące się w strefie aeracji są szczególnie podatne na zmiany deformacyjne wynikające z ich zmiennej wilgotności. W warunkach nasycenia wodą np w naszej własnej oczyszczalni przydomowej następuje gwałtowna redukcja ich objętości, która określana jest terminem „osiadanie zapadowe”.
Warto więc wiedzieć czy na naszej działce występują lessy.
Wiedza umożliwiająca określenie predyspozycji lessu do poddawania się deformacjom objętościowym z pewnością pozwoli na skuteczną ochronę przed ewentualnymi katastrofami budowlanymi wynikającymi z tych specyficznych własności. Wielu naukowców na całym świecie podejmowało próby wyjaśnienia mechanizmów powodujących proces osiadania zapadowego. Wiązano go przede wszystkim z niestabilną strukturą, ale za istotne uznawano również genezę i pozycję stratygraficzną, litologię i stopień nasycenia wodą. Osiadanie zapadowe to utrata stabilności struktury która powoduje utratę spójności (następuje przerwanie wiązań międzyziarnowych) i kilkukrotne zmniejszenie wartości kąta oporu na ścinanie.
Co to za „diabeł” ten grunt – Less?
Lessy są drobnoziarnistym produktem gruntem powstałym przy akumulacji eolicznej. Powstały, według niektórych badaczy, przez wywiewanie pyłów w rejonie lodowca. Jest to utwór przypominający glinę, barwy żółtawej, łatwo rozcierający się w palcach. Wymiary ziarn są przeważnie od 0,05 – 0,002 mm. Less składa się z drobniutkich, słabo obtoczonych ziarn kwarcu (60 – 70%) i w 10 – 25% z węglanu wapnia oraz w kilku procentach z minerałów ilastych. Węglan wapnia zawarty w lessach bywa ługowany, a następnie wytrącany; tworzy on konkrecje, tzw. kukiełki lessowe. Jeżeli less osadzał się na lądzie, utwór nosi nazwę lessu eolicznego. Less osadzony w środowisku wodnym – płytkim jeziorze lub na miejscach podmokłych jest określany jako less aluwialny. Przypuszcza się, że podczas burzy pyłowej część lessu osadzała się na lądzie, a część w środowisku wodnym. Mówi się wtedy o akumulacji syngenetycznej. Less ulega szybko zmianom geochemicznym pod wpływem wód opadowych. Zmiany te powodują odwapnienie, przez co less staje się gliniasty. Lessy o większej zawartości składników ilastych, przyjmują brunatną barwę na skutek wzbogacenia się w związki żelaza.
W Polsce lessy występują na znacznych obszarach. W profilach geologicznych spotyka się kilka poziomów lessowych, z których każdy związany jest z odpowiednim glacjałem.
Less w stanie suchym jest dość zwięzły, tworząc nawet pionowe ściany o dużej stateczności, i długo był uważany za dobre podłoże budowlane. Jednak z uwagi na własności o których pisaliśmy łatwo ulega niszczącemu działaniu wody. Porowatość lessu powiększają przestrzenie po zbutwiałych łodygach roślinnych. W geologii inżynierskiej i geotechnice cechę tę określa się jako makroporowatość. Małe zagęszczenie lessów oraz makroporowatość powoduje, że less ulega łatwo działaniu wody, która przepływając przez kanaliki i pory niszczy jego wewnętrzną strukturę, powodując właśnie zjawisko osiadania zapadowego.